چرخی که فقط برای دولت می چرخد، بازگشت بخش مستند به جشنواره فيلم فجر، ناصر صفاريان، شرق

امسال هم مثل اغلب اين سال ها، با آمدن دبيری جديد برای جشنواره فجر، باز چيزهايی کم و چيزهايی اضافه خواهد شد، باز مقررات تغيير خواهد کرد، و درمعاونت سينمايی متکی به مديريت فردی، چرخ سينما باز اختراع خواهد شد.
يکی از اين تغييرات، اضافه شدن بخش مستند به جشنواره است. همان بخشی که سال گذشته بنا به سليقه دبير سال پيش حذف شده بود. با توجه به مديريت نادرست و افت کيفی جشنواره های «سينما حقيقت» و «فيلم کوتاه تهران» در دو سال گذشته، اضافه شدن دوباره بخش مستند و کوتاه می تواند فرصتی باشد برای حضور و ديده شدن آثار. ولی آن چه اعلام شده، فقط اضافه شدن بخش مستند است، آن هم مستند بلند بالای ۷۰ دقيقه.

اين اختراع چرخ، يکی از ويژگی هايش اين است که فارغ از زمان های استاندارد جهانی، که در همه جشنواره ها، تلويزيون ها و مراکز مستند در گوشه و کنار اين جهان پهناور وجود دارد، زمان مستند بلند را به جای – حداکثر– ۶۰ دقيقه، به ۷۰ دقيقه افزايش داده اند. مسئولان جشنواره نيازی هم به توضيح نمی بينند که اين عدد ۷۰ از کجا آمده و دليلش چيست.
ويژگی ديگر اين اختراع اين است که بی نياز به نيم نگاهی به فضای غالب سينمای مستند ايران، که اغلب فيلم ها مستند کوتاه است و بعد مستند نيمه بلند، تصميم گرفته شده بخش مستند جشنواره فجر، فقط برای فيلم بلند باشد. اين در حالی است که مستند بالای ۷۰ دقيقه، آن قدر در زمينه تعداد ناياب و کم ياب است، که با کمی اغماض، می توان ادعا کرد در بخش خصوصی، اصلا فيلم مستند ۷۰ دقيقه ای ساخته نمی شود. چرا که در شرايط بی حمايت و با بی مهری های فراوان نسبت به سينمای مستند، در سرزمينی که مستند سازان مهم و صاحب نامش بهترين فيلم هايشان را با سرمايه شخصی و در قالب کارگردان / تهيه کننده می سازند، کسی امکان سرمايه گذاری و ساخت چنين مستند هايی را پيدا نمی کند.
از اين دو منظر، اختراع چرخ مستند جشنواره امسال سوال برانگيز جلوه می کند. ولی با رجوع به صحبت های مسئولان می توان دليل حضور مجدد بخش مستند را دريافت. دبير جشنواره در گفت و گوی مطبوعاتی اش، اضافه شدن اين بخش را بر آمده از سه عامل معرفی کرده: پيشنهاد مدير مرکز گسترش سينمای مستند، نظر صنوف و نظر مستندسازان. عنوان کلی «مستند سازان»، در نهايت متوجه چند فيلمساز نزديک به مديريت دولتی و مسئولان سينمايی است و استناد به اين گروه معرفی نشده، نمی تواند دليل موجهی باشد. اشاره به صنوف هم از پايه و اساس، جعل واقعيت است. در زمينه مستند، دو صنف در سينمای ايران وجود دارد: انجمن مستند سازان سينمای ايران و انجمن تهيه کنندگان مستند. بنده به عنوان نايب رييس انجمن مستند سازان، به صراحت اعلام می کنم در اين زمينه کوچک ترين مشورتی با اين دو صنف نشده و هيات مديره هر دو صنف، نسبت به حضور بخش مستند به اين شکل، معترض هستند.
می ماند نظر مدير مرکز گسترش سينمای مستند، که با مصاحبه چند روز بعد او و اعلام اين که نطفه حضور اين بخش در دل يک سفر استانی و با پيشنهاد او بسته شده، ماجرا روشن می شود. در شرايطی که فيلم بالای ۷۰ دقيقه در بخش خصوصی ساخته نمی شود، اين بخش فقط برای اين گشايش يافته که تعدادی فيلم دولتی به نمايش درآيد و تقديرشود. درواقع، اختراع چرخ امسال، يک اختراع درون گروهی است. چرخی که قرار است فقط برای بخش دولتی بچرخد. همين.