با حذف بخش بین‌الملل جشنواره شعر فجر مخالفتی نداریم، فارس

خبرگزاری فارس: بخش بین‌الملل وجهه‌ا‌ی تشریفاتی دارد و کمکی به ادبیات ایران نمی‌کند تنها کارکردش این است که شاعران دنیای امروز، به ایران بیایند و به عنوان یک گردش‌گر از آن‌ها استفاده شود؛ اگرنه در جنبه‌ تعاملات فرهنگی و ادبی اتفاقی نمی‌افتد!

به گزارش خبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس، چهارم آبان بود که یحیی طالبیان، قائم مقام وزیر ارشاد از حذف بخش بین الملل جشنواره شعر فجر خبر داد و گفت بناست در همایش شاعران ایران و جهان جنبه‌های بین‌المللی شعر بیش‌تر مورد توجه قرار گیرد؛ در خبری دیگر نقل شد که حذف این بخش از جشنواره در دست بررسی است و هنوز قطعیت پیدا نکرده است. اما سه روز بعد، مشاور و مسئول برنامه‌ها و پی‌گیری‌های ویژه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام کرد امسال هم جشنواره شعر فجر به‌صورت بین المللی برگزار خواهد شد و تنها در شیوه برگزاری بخش بین‌الملل تغییراتی صورت خواهد گرفت که منجر به تقویت هرچه بیش‌تر این بخش می‌شود.

در حاشیه‌ این اخبار، زمزمه‌هایی از جامعه ادبی شنیده می‌شد که حکایت‌گر مخالفت‌ها یا موافقت‌هایی با حذف بخش بین‌الملل جشنواره فجر بود و همین بهانه‌ای بود تا نظرات چهره‌های شاخص این جامعه را جویا شویم.

امینی: جشنواره تنها راه تعامل با شاعران خارجی نیست!

اسماعیل امینی شاعر و طنزپردازی است که از شنیدن خبر حذف بخش بین الملل اظهار نارضایتی نمی‌کند و می‌گوید: به نظر من اشکالی ندارد اگر بخش بین‌الملل در جشنواره نباشد چون تنها راه ارتباطی ما با شاعران کشورهای دیگر نیست. بهتر است دوستان ارشاد زمینه‌ای را فراهم کنند تا بتوانیم زمانی را صرف گفت‌وگو و تبادل نظر و تجربه با دیگر شاعران خارجی کنیم چرا که جشنواره تنها در یکی- دو روز برگزار می‌شود و این زمان برای ایجاد چنین تعاملی خیلی کم است.

پیشنهاد امینی این است که گروهای پنج نفره‌‌ای از شاعران را به دیگر کشورها بفرستند و شاعران آن‌ها را به ایران دعوت کنند تا بتوانند زمان طولانی تری را در کنار هم سپری کنند و با فعالیت‌ها و کتاب‌ها طرفین آشنا شوند.

صاحب کتاب «خندمین‌تر افسانه» معتقد است: جشنواره اساساً به منظور ارزیابی فعالیت‌های یک ساله‌ کشوری شعرا شکل گرفته است نه برای تعامل با شاعران خارجی.

عضو هیأت انتخاب جشنواره سوم فجر، نه تنها با حذف بخش بین‌الملل موافقت می‌کند بلکه نسبت به برگزاری جشنواره شعر انتقادی بنیادی می‌کند و می‌‌گوید: جشنواره بهترین صورت برای پرداختن به شعر نیست. مثل این است که فدراسیون ورزشی فقط مسابقه برگزار کند یا مثلاً دانشگاه فقط امتحان برگزار کند. اصل کاری که دانشگاه می‌کند فقط برگزاری امتحان نیست و اساس آن فعالیت علمی و پژوهشی و آموزشی که به برگزاری امتحان یا جشن فارغ التحصیلی ختم و در نهایت منجر به عرضه‌ی دست آوردهای آن دانشگاه می‌شود.

او در ادامه‌‌ نقدهایش به صحبت‌های رهبر انقلاب اشاره می‌کند که به شکل‌گیری و رونق محافل ادبی تاکید داشته‌اند.

البته امینی هم‌چون یحیی طالبیان همایش شاعران ایران و جهان را جای‌گزین خوبی برای بخش بین الملل نمی‌داند. او می‌گوید: این همایش را در بی‌خبری شاعران برگزار کردند و کسی را هم دعوت نکردند.

رحمانی: بخش بین‌الملل تنها وجهه تشریفاتی دارد

صادق رحمانی دیگر شاعری است نسبت به حذف بخش بین الملل اعتراضی نمی‌کند و می‌‌گوید: من فکر می‌کنم بخش بین‌الملل وجهه‌ی تشریفاتی دارد و کمکی به ادبیات ایران نمی‌کند تنها کارکردش این است که شاعران دنیای امروز به ایران بیایند و به عنوان یک گردش‌گر از آن‌ها استفاده شود اگرنه در جنبه تعاملات فرهنگی و ادبی اتفاقی نمی‌افتد.

مدیر طرح و برنامه رادیو سراسری فرهنگ، در ازای انتقاد خود پیشنهاد می‌کند این تعاملات بیشتر به صورت ترجمه و کتاب باشد کارکرد بهتری خواهد داشت.

نویسنده وبلاگ «دراین شب آهسته» وظایف و اهداف جشنواره شعر فجر را به گونه‌ای دیگر تعریف می‌کند: اگر شعر فجر اختصاص به خود ایران داشته باشد بهتر است. حتی در جشنواره‌های فیلم فجر یا جشنواره تئاتر فجر هم سیاست بر این است که تئاتر ایران و فیلم ایران مورد نقد و تشویق قرار بگیرد ممکن است بخش‌های جنبی هم داشته باشد. حتی اگر بین‌الملل را بخش جنبی جشنواره هم در نظر بگیرند بهتر است از وضع فعلی یا این که اصلا زمان جداگانه‌ای به غیر از ایام فجر را برای شعر بین الملل اختصاص دهند.

اما رحمانی نه به اندازه‌ی طالبیان به قابلیت‌های همایش شاعران ایران و جهان به امیدوار است و نه مثل امینی از آن قطع امید کرده است. او سیاست‌گذاری ارشاد را در میزان موفقیت برنامه‌‌های همایش مشروط می‌داند و می‌گوید: برنامه‌های همایش جنبه‌ی علمی ندارند. همایشی است که کارکرد گردشگری پیدا کرده است با این وصف نمی‌شود آن را نادیده گرفت. بودن آن بهتر از نبودن آن است ولی باید تمهیداتی در نظر گرفت که بار علمی هم پیدا کند.

ارژن: به نام شاعران بین‌الملل، به کام دانشجویان خارجی مقیم ایران

بیژن ارژن رباعی سرای کردی است که وقتی نظر او را در این رابطه جویا می‌شویم، می‌گوید: من از این که قسمت بین‌المللی حذف شود خوشحال نمی‌شوم ولی این بخش هیچ بازتابی ندارد. سالیان سال است از دانشجویانی که افغانستانی، پاکستانی و هندی هستند و در دانشگاه تهران درس می‌خوانند دعوت می‌کنیم و اسم بین‌المللی رویش می‌گذاریم و این یک ترفند نخ‌نمایی است که سال‌های سال است که برای تمام شاعرانی که در ایران هستند، رو شده است.

شاعر برگزیده سومین جشنواره شعر فجر معتقد است: برای جهانی کردن شعر ایرانی لزوما باید شعری ملی داشته باشیم و برای این مهم باید ظرفیت شعر خودمان را بشناسیم و این مسئله‌ای است که تا به امروز نادیده گرفته شده است.

خالق اثر «چهل کلید» از بی‌توجه جشنواره شعر فجر به زبان‌ها و گویش‌های مختلف کشورمان ایران گلایه دارد و می‌گوید: اگر جشنواره، جشنواره شعر فجر است؛ یعنی شعر ملی فجر، جدا از شعر فارسی، خب بالاخره در مملکت ما زبان‌های دیگری هم وجود دارد از جمله زبان ترکی، کردی، بلوچی و گیلکی.

جالب است که مرز کشور یعنی مرزنشینان ما غالباً لر هستند یعنی کسانی که زبان‌شان فارسی نیست.

این یک علامت سئوال بزرگ است که چرا در مملکتی که ما هستیم برای دیگر گویش‌ها و زبان‌های دیگری که در ایران وجود دارد هیچ ارزشی قائل نیستند؟ از این طرف این اتفاق می‌افتد از طرف دیگر همایش ایران ایران و جهان را برگزار می‌کنند و از زبان‌ها و گویش‌های مختلف از چین و کره و امریکا و سنگال و هرکجای دنیا با زبان‌های مختلف با هزینه بیت المال مهمانانی را دعوت می‌کنند و در نهایت هیچ بازتابی هم ندارد. اگر قرار باشد به دیگر زبان‌ها بپردازیم چرا به دیگر زبان‌های خودمان نپردازیم و اگر قرار است که شعر فجر واقعا شعر تمام ایران باشد پس سهم گویش‌ها و زبان‌ها کجاست؟

نام همایش شاعران ایران و جهان بار دیگر گلایه ارژن را در پی دارد. او معتقد است: وقتی از شاعران کرد در این همایش دعوت شد انتظار آن می‌رفت که از شاعران کرد ایرانی درخواست شود تا با آن‌ها به گفتمان بپردازند چرا که آن‌ها دریافت بهتری از زبان یک‌دیگر دارند نه این‌که شاعران همیشه مستقر در تهران به لطف ترجمه با آن‌ها به صحبت بنشینند.

نعمتی: هیچ تعلق خاطری به بخش بین‌الملل ندارم

محمدحسین نعمتی شاعر جوانی است که پرسش ما را در مورد حذف بخش بین‌الملل مورد نقد قرار می‌دهد چرا که معتقد است باید در باب موضوعاتی باید به بحث و گفت‌وگو نشست که فایده و ثمری داشته باشند؛ به اعتقاد او حذف یا بقای این بخش از جشنواره هیچ سودی برای جامعه‌ی شعری ایران نداشته است.

او می‌گوید: من هیچ تعلق خاطری نسبت به بخش بین الملل این جشنواره ندارم که نظر منفی نسبت به حذف این بخش داشته باشم.

برگزیده‌ چهارمین جشنواره‌ شعر فجر معتقد است تاکنون این بخش از جشنواره به شکل رسمی و دیپلماتیک برگزار شده است در حالی که امکان آن وجود داشت تا با تعاملی درست، هم‌دلی و هم‌افزایی مناسبی در این بین شکل بگیرد که هم ره‌آوردی برای طرفین باشد.

او در مورد نحوه‌ تعامل با شاعران خارجی این چنین توضیح می‌دهد: اغلب شاعران بعد از شعرخوانی به اتوبوس‌ها و بعد هم هتل‌هایشان برده می‌شود. من از یکی از شاعران هندی شنیدم که می‌گفت مگر ما در شهر خودمان غذاهای رنگارنگ نداشتیم یا مگر هتل نداشتیم که دوستان ما این گونه از ما رفتار می‌کنند. ما آمده‌ایم با شاعران ایرانی هم کلام بشویم و فرهنگ ایرانی را با خود به سوغات ببریم.

نعمتی همایش شاعران ایران و جهان را نیز محفل مناسبی برای تعقیب اهداف بخش بین‌الملل نمی‌داند و نسبت به نحوه‌ی برگزاری این همایش اعتراض می‌کند: شعر خوانی‌هایی که در این همایش صورت گرفت هیچ کدام ترجمه‌ای نداشت چه شعرخوانی شاعران ایرانی و چه خارجی‌ها در صورتی که متن شعر از قبل وجود داشته و می‌توانستند متن ترجمه آن را روی پرده‌ی سالن نمایش دهند.

او در نهایت نظری متفاوت از دیگر شاعران ارائه می‌دهد و می‌گوید: اگر حذف بخش بین الملل به معنای حذف ابدی آن باشد نمی‌پسندم اما اگر حذف این دوره‌ به در ازای بازگشت قدرت‌مند تر آن باشد، پذیرفتنی و قابل قبول است.

برقعی: حذف بخش بین‌الملل یک موضوع حاشیه‌ای است

برگزاری جشنواره شعر فجر در طی این چند سال آن همه با نواقص و بی‌برنامگی‌ها همراه بوده است که وقتی در مورد حذف بخش بین‌الملل از شاعران می‌پرسیدیم گویی مسئله‌ای جزئی را مطرح می‌کردیم که آن را نادیده می‌گرفتند و به مسائل بنیانی‌تر جشنواره می‌پرداختند تا آن‌جا که حمیدرضا برقعی در جواب ما گفت: متاسفانه جشنواره شعر فجر بعد از پنج دوره برگزاری، هم‌چنان در حال آزمون و خطاست.

واضح است که این جشنواره با این حجم بودجه بعد از پنج سال، باید به نتایج خوبی در عرصه ادبیات معاصر می‌رسید و تاثیری در وضعیت شعر جوان کشور می‌گذاشت اما ‌هم‌چنان در برگزاری این جشنواره گاهی شاهد بودیم که در روز برگزاری اتفاقاتی می‌افتاد که حتی با شرایط فراخوان جشنواره هم مغایرت داشت.

این جشنواره یک برنامه ریزی مشخص ندارد. صرفاً به‌خاطر این که ما می‌خواهیم در جشنواره فجر بخش شعری هم داشته باشیم این اتفاق می‌افتد و هیچ دورنمایی برای آن در نظر گرفته نشده است و هم‌چنان هیچ خروجی‌ای از پنج دوره‌ای که برگزار شده است ندیده‌ایم. ای کاش حداقل شعرهای برگزیده درقالب یک کتاب ارائه می‌شد تا شعرای جوان از نقاط قوت و ضعف خود مطلع شوند.

دبیر پنجمین جشنواره استانی شعر فجر در ادامه اضافه می‌کند: بی‌برنامگی آن‌قدر در این جشنواره بین‌المللی موج می‌زند که سه ماه مانده به برگزاری، هنوز دبیر آن مشخص نشده است. باور کنید برنامه‌ریزی بعضی از شب‌های دانشگاه‌های دورافتاده کشور از این جشنواره‌ ‌بین‌المللی دقیق‌تر است.

حالا اینکه امسال شعر بین‌الملل حذف شود یا نشود، بخش سپید یا کودک اضافه شود یا نشود این موضوعات در حاشیه‌ این جشنواره قرار دارد. مهم‌تر از همه برنامه‌ریزی درست و دقیق و آینده‌نگری این جشنواره است.

برگزیده‌ دومین جشنواره شعر فجر در آخر، پیشنهادی برای تقویت هرچه بیشتر بخش بین‌الملل ارائه‌ می‌دهد، او می‌گوید: ما باید به‌صورت جدی به ترجمه شعر انقلاب بپردازیم و البته از آن طرف هم شعر اندیشمند دیگر کشورها را نیز به زبان فارسی برگردانیم.

هر چند جشنواره شعر فجر کم‌سابقه‌ترین جشنواره‌ فجر است اما در عوض با هنری سر و کار دارد که سابقه‌ آن در ایران بیش از دیگر هنرهاست و انتظار آن می‌رود با وجود چنین پیشینه‌ای بتوانیم حضوری قدرتمند در عرصه ملی و جهانی داشته باشیم و این همه همت و برنامه‌ریزی بلند‌مدت متولیان امر را می‌طلبد.