يك سبد شكست، در جست و جوى دلايل نزول فاحش تيم ملى بسكتبال، افشين رضاپور، شرق

افشين رضاپور، قطر: دو سال گذشت اما بازى تكرارى همه چيز را از ياد برده بود. انگار همين ديروز بود. هاربين چين، بازى هاى ملت هاى آسيا و تيم ملى بسكتبال ايران كه با فرياد هاى نناد ترايكوويچ بازى پنجم- ششمى را از ژاپن گرفت. امسال رقابت هاى بسكتبال مردان آسيا با دوره قبل خيلى فرق داشت اما براى بسكتبال ايران با بازى پنجم- ششمى آن هم دوباره برابر ژاپن همه چيز سر جاى خودش بود. تنها صحنه نمايش و تاريخ آن تغيير كرده بود؛ دوحه قطر ۱۷ تا ۲۵ شهريورماه ۱۳۸۴.
•••
از روزى كه محمود مشحون درباره سقف آرزوهايش صحبت كرد و گفت دوست دارد تيم ملى بسكتبال را در رقابت هاى جهانى ژاپن ببيند چند ماه گذشت و چهارشنبه شب روياى رئيس فدراسيون بسكتبال تحقق پيدا نكرد و حداقل تا چهار سال ديگر هم بسكتبال بايد روياى جهانى شدن را در سر داشته باشد. قهرمانى تيم جوانان ايران در شهريورماه سال قبل، همين طور بوسه بر جام اميد هاى آسيا همه را متوقع كرد تا جايى كه انتظار مى رفت تيم ملى بسكتبال در رقابت هاى دوحه اگر نه در فينال بلكه يكى از سه تيم برتر قاره كهن در رقابت هاى جهانى باشد.
در بيست و سومين دوره رقابت هاى بسكتبال جام ملت هاى آسيا ظاهراً همه چيز براى تيم ملى مهيا بود. اردو هاى تداركاتى، سفر تيم دانشجويان به ازمير با نيمى از ملى پوشان كه اين خود مى توانست سفرى تداركاتى باشد و سپس حضور تيم ملى با تمامى نفرات در تركيه و انجام پنج بازى تداركاتى. همه چيز خوب پيش مى رفت. اما در ساعت ۸ صبح روز چهارشنبه نهم شهريورماه نامه اى با امضاى ولاديمير بوسنياك سرمربى تيم ملى همه را متحير كرد.
بوسنياك محل اردوى تيم ملى را بدون اينكه كسى بفهمد ترك گفت و در نامه اى كه براى مدير سازمان تيم هاى ملى نوشت اسامى تيم ملى را براى حضور در رقابت هاى مردان آسيا مشخص كرد. چند روز بعد نيز وقتى خبرنگاران ايرانى علت عمل غيرمنتظره مرد صرب را جويا شدند در چند عبارت مختصر گفت: «قصد داشتم بسكتبال ايران را به سطح بالا برسانم اما برخى اختلاف سليقه ها مانع از كارم با تيم ملى شد.» بوسنياك از يك سال و نيم پيش وقتى اولين بار به عنوان كانديداى سرمربيگرى تيم ملى به ايران آمد يك وجه تمايز بزرگ نسبت به سرمربى سابق تيم داشت و آن لبخند هايش بود. نناد ترايكوويچ در مدت شش ماه مربيگرى در سطح تيم هاى جوانان و بزرگسالان ايران اهل لبخند زدن نبود. روابط عمومى قوى نداشت و نظم و ديسيپلينى كه او مى خواست با نوع افكار بازيكنان ايرانى جور درنمى آمد. او با جوانان ايران در اولين حضور بسكتبال در رقابت هاى جهانى يونان در بين ۱۶ تيم شانزدهم شد و حتى در بازى پايانى از پس مالزى هم برنيامد!
در رقابت هاى جام ملت هاى آسيا در سال ۲۰۰۳ با تيم ايران پنجم شد تا بلكه زخم هاى بسكتبال ايران پس از دو دوره غيبت در سال هاى ۱۹۹۹ و ۲۰۰۱ تا حدودى التيام يابد. ترايكوويچ مغرور در هاربين چين محل برگزارى جام بيست و دوم بود كه غرورش را بالاخره زيرپا گذاشت و از ملى پوشان درخواست كرد هر طور شده بازى پنجم- ششمى مقابل ژاپن را ببرند چون حسادت عجيبى نسبت به زلاكو پاوليسوويچ هموطنش در تيم ژاپن داشت و البته به آرزويش رسيد. فدراسيون بسكتبال پس از جام ملت هاى سال ۲۰۰۳ دوست تازه اى به نام زوران رادويچ در فدراسيون جهانى (فيبا) پيدا كرد كه وى مقدمات دوستى و آشنايى با ولاديمير بوسنياك را ريخت.
بوسنياك درست از نقطه مقابل ترايكوويچ وارد شد. او اهل لبخند زدن بود. دوبار ميزبانى و دو عنوان قهرمانى غرب آسيا با تيم ملى و تصاحب جام قهرمانى، اميدهاى قهرمانى قاره كهن بوسنياك و جادوى لبخندش را در بسكتبال ايران جاودانه كرد. فروردين ماه گذشته او مجدداً با تيم ايران روى سكو ايستاد اما عنوان سوم بازى هاى كشورهاى اسلامى در عربستان آنقدرها به چشم نيامد تا اينكه يك بار ديگر بوسنياك و تيم ملى قهرمانى با ارزش غرب آسيا را اين بار در خاك لبنان به دست آوردند. پل كافتر سرمربى آمريكايى لبنان در دوحه قطر درباره تيم ملى در بازى هاى بيروت گفت: «شما در آن بازى ها به مراتب بهتر بوديد. انسجام خوبى داشتيد و همه بازيكنان تان صاحب انگيزه بودند اما نمى دانم چرا در دوحه به يك باره همه چيز عوض شد. آن تيم متحد به نفراتى جدا از يكديگر تبديل شدند و روى نيمكت مدام پچ پچ بود.» در دوحه تيم ملى به پشتوانه دو قهرمانى غرب آسيا انگيزه و اعتماد به نفس خوبى داشت اما از يك سو ترك غيرمنتظره تيم توسط بوسنياك و از طرفى جوانى و كم تجربگى كادر فنى جديد نگرانى هايى را به وجود آورد كه تا روز پايانى پابرجا بود. محمد مهدى ايزدپناه پس از پشت سر گذاشتن يك فصل ناموفق در تيم پيكان و در نهايت بركنارى از اين تيم نتوانست اعتماد بازيكنان را در طول بازى ها به خود جلب كند.
او و مهران حاتمى به عنوان دستياران بوسنياك نقش پررنگى در هدايت تيم ملى نداشتند اما غيبت ناگهانى بوسنياك قدرت و اختيارات ايزدپناه و حاتمى را بيشتر كرده بود. تجربه اى كه اين دو از آن برخوردار بودند بيشتر به دوران بازى آنان بازمى گشت تا مربيگرى. آنها در سال ۱۹۹۳ در مقام بازيكن به نيمه نهايى جام ملت هاى آسيا در جاكارتا اندونزى راه يافتند؛ عنوانى كه قبل و پس از آن بسكتبال ايران ديگر بدان دست نيافت. بازى هاى ايران در دوحه از تيم هاى سخت شروع شد و تيم ملى روز آرامى نداشت.
چين، ازبكستان، چين تايپه، قطر، اردن، كره جنوبى و سپس عربستان و ژاپن. تيم ما به جز لبنان با همه تيم هاى سطح اول آسيا روبه رو شد.
هدف ما از تمامى رويارويى هاى سخت با حريفان پيروزى و كسب يكى از سه سهميه آسيا بود اما تفكراتى كه در دوحه اعمال كرديم خلاف اين عمل و درست در جهت عكس قضيه بود. تيم ما در تهران به راحتى سامان ويسى را جا گذاشت تا ضعف در بازى سازى در دوحه گريبانگير شود. مهدى كامرانى تنها گارد بازى ساز تيم ملى بسكتبال در تمامى بازى ها جنگيد اما ميدانى با عظمت جام ملت هاى آسيا نياز به بازيكنان همطراز اين پست داشت. كادر فنى تيم ملى به خوبى از آناليز و ارزيابى درست و دقيق تيم هاى حريف برنيامد تا در چند مسابقه حساس از جمله قطر و كره جنوبى عملاً برابر سيل هجوم هاى حريفان دست و پا بسته بمانيم. از مهره ها و بازيكنان كليدى درست بازى گرفته نشد و وقتى گاه و بى گاه بى نظمى ناشى از عصبانيت به سراغ تيم مان آمد باعث شد تا حتى كافتر آمريكايى نظم و اتحاد و يكپارچگى تيم را در بازى هاى غرب آسيا، در روز يازدهم تيرماه، دو ماه قبل از رقابت هاى مردان آسيا ستايش كند. بسكتبال ايران مى خواست جهانى شود اما راهش را نمى دانست.
تيم ملى ميدان رقابت بر سر جهانى شدن را به راحتى ترك كرد و تفكر و ذهنيتى متمركز براى رويارويى و نبرد پاياپاى با حريفان نداشت.

شايد آشفتگى تيم ايران زمانى آغاز شد كه فكر تازه اى مى خواست در غياب بوسنياك در مغزها رسوخ كند. فكرى كه ماه ها در زمان دستيارى پنهان مانده بود يا تصميماتى كه مى شد پس از رسيدن به قدرت و اختيارات فنى گرفت از جمله حذف سامان ويسى. رضا مشحون مدير تيم هاى ملى بسكتبال در اين باره مى گويد: «تركيب نهايى را بوسنياك به ما داد و هيچ تصرفى در فهرست نام هاى بازيكنان تيم ملى صورت نگرفته است.» براى سامان ويسى رواديد قطر صادر شده بود و حتى در رديف سوم اسامى بازيكنان ايران در كتاب منتشر شده از سوى فدراسيون قطر، نام ويسى بعد از نام امير امينى چاپ شده است. اما برخى از بازيكنان تيم ملى گفتند ايزدپناه به دنبال مشكلاتى كه با ويسى در فصل گذشته در تيم پيكان داشت در مورد او اعمال نظر سفت و سختى كرد. حتى يكى مى گفت جايى از قول ايزدپناه شنيده است تيم ملى يا جاى من است يا سامان ويسى! شوك ترك تيم توسط سرمربى، بر هم خوردن موازنه انضباط و اصرار در پذيرش تفكراتى كه بعضاً حاصل تجربيات بازى كردن بود تا مربيگرى، از تيم ملى ما يك تيم سردرگم ساخت. وقتى به اين مشكلات ضعف بدنى تيم را اضافه كرديم و از رضا مشحون پرسيديم چرا هر چه به انتها مى رفتيم تيم بيشتر تحليل مى رفت گفت: «بارها به بوسنياك گفتم فكرى به حال بدنسازى بكند. چند بار چند تن از مربيان بدنساز از جمله پرويز كمالى را پيشنهاد دادم توجه نكرد. مى گفت خودم برنامه دارم.» تيم ايران حجم عضلانى مطلوبى براى ايستادگى مقابل بدن هاى ساخته و پرداخته شده حريفان نداشت. در مقابل سبك هاى سنتى و سرعتى بسكتبال آسيا كه نياز به حركات انفجارى داشتيم اصلاً كار نكرديم گويا بر اين باور بوديم با چنين حريفانى در جام بيست و سوم رودررو نمى شويم. علاوه بر اينها حامد حدادى بازيكن ۲۱۸ سانتى مترى و ستاره بازى هاى اميدهاى آسيا كه اواسط ليگ برتر سال گذشته دستش را تا مچ داخل شيشه كرد تنها با يك دست براى تيم ملى به ميدان رفت و نصف كارايى بازى هاى اميد را هم نداشت.
طى هشت ماه گذشته برنامه هاى زيادى براى بازگشت عصب هاى دست حدادى صورت پذيرفت اما او در دوحه با يك دست بازى كرد. برج همتاى حدادى يعنى جابر روزبهانى با ۲۲۳ سانتى متر قد همچنان بى تجربه است و سن و سال كم باعث مى شود از اين بازيكن اصفهانى انتظار زياد از حد نداشته باشيم. آنها هر دو با هم در رقابت هاى مردان آسيا روند رو به اطمينانى نداشتند. در پست هاى پيرامونى به خاطر ترافيك بازيكنان درك درستى از بازى گرفتن بازيكنان وجود نداشت و معمولاً به گونه اى به همه بازى مى رسيد تا كسى در رختكن دمغ نباشد!
امروز نشستن و نوشتن از اسباب و ابزارى كه داشتيم و به هدف مان نرسيديم بى فايده است. اما دانستن هر كدام از اين موضوعات و مشكلات و مسائل ديگر ضرورى است. ما مى توانستيم وارد رقابت هاى جهانى ژاپن شويم اما نشد، چه مى شود كرد جز اينكه براى چهار سال ديگر همه جانبه تر بينديشيم. گاهى وقت ها لبخند بزنيم، افكارمان را عوض كنيم و غرورمان را زير پا بگذاريم و از تيم خواسته دلمان را تقاضا كنيم.