اين صداست که مي ماند - براي اولين بار منتشر مي شود، اعتماد

متن زير پياده شده از نوار گفت وگوي مرحوم علي اکبر دهخداست که براي اولين بار پس از 50 سال توسط آقاي ره آورد به کتابخانه مجلس شوراي ملي اهدا شده و منتشر مي شود. نقطه چين ها کلماتي است که قابل فهم نيست. اين نوار به صورت حلقه نوارهاي صوتي قديمي است و صداي مرحوم دهخدا کمتر از هشت دقيقه روي آن ضبط شده است؛

«... تا مطول و از کبري تا شفاي بوعلي من خوانده ام. اينها از حسن معلمي بود... 14 سال بعد به ليسبون رفتم، يک سفر به سوئيس ليون که در بالکان بود و سفر ديگر سفر تبعيدي بود که محمدعلي شاه بعد از بستن مجلس من را با عده يي ديگر از ايران تبعيد کرد. در آنجا بيشتر وقت من فقط به خواندن کتب خودمان، شعر فارسي و عربي از هر نوع و همچنين کتب فرانسه از هر نوع... و برخي معلومات من اين طور است که چهار دوره تقريباً... در اين و فعلاً که مشغول چاپ کتاب هستيم من محتاج به اشخاصي هستم که فاضل و دانشمند و مطلع باشند. سه نفر پيدا کردم، يکي اش آقاي دکتر معين است.

يشان بسيار فاضل و مطلع است و کمک مي کنند. کمک ايشان فوق العاده براي من سودمند است، براي آن فيش ها. تا يک کسي از لغت کمال اطلاع را نداشته باشد نمي تواند تنظيم کند و بياورد و معني اصلي را از معني مجازي تمييز بدهد. از اين جهت و همچنين يک نفر ديگر به اسم دبيرسياقي و يک نفر ديگر به اسم سيدجعفر شهيدي، اين سه نفر خيلي آزموده شده اند در کار تنظيم اين لغت و تکميلش و اميد دارم بعد از من بقيه اين کتاب و فيش ها وکدها همين طور چاپ شود... آنچه که تا به حال طبع شده است تقريباً 15 مجلد بزرگ و کوچک است، شايد هم يک کتابي است و زمان مي خواهد براي طبع اين بقيه و من با کسالتي که دارم گمان نمي کنم آخر عمر چاپ اين کتاب را ببينم... ولي اميدوارم اين سه چهار نفري که زير دست من هستند آنها کار را به اتمام برسانند، يادگار از من و ايشان بماند و اين کار را هم براي اين کردم ديدم که پيش از هر عمل در امر معمولات و... ايران پيش از همه کار بايستي که لغت را نوشت و لغت را تا ما هنوز ننوشته بوديم آنچه بود عبارت بود از يک مشت لغاتي که غريب الاستعمال بود. آنها را جمع مي کرديم... تمام لغات بايد نوشته شود. اين کار خيلي سخت است در تاريخ ولي من بيش از 40 سال... اميدوارم نتايج خوب براي مملکت داشته باشد. قطعات کوچکي است که بريده شده است و هر کدام از اينها... زبان فارسي براي اينکه هزار سال است ازش گذشته است و تکان نخورده است و به يک صورت مانده، شايد 200 ، 300 و 400 معني مجازي بوده و پيدا مي شود که اينها بايد روي کاغذ بيايد و من زحمتي که کشيده ام بيشتر در اين قسمت است... وقتي چاپ اين کتاب تمام شد يک کسي بايد آنها را حساب کند که چقدر شده است.

سوال کرده بوديد که راجع به مدارس مملکتي تعليمات چه عقيده يي داريد جواب عرض مي کنم. مدارس ما آنچه را که من مي بينم فعلاً مدارس ابتدايي نسبتاً خوب است، مدارس عالي هم نسبتاً خوب است، متوسطه من نمي دانم چرا وضعش اينقدر خراب است. شايد علتش زيادي مواد باشد و شايد نبودن معلم کافي باشد ولي در هر حال قسمت متوسطه ناقص است و بايد دولت ها براي آن يک فکري کنند. در مدرسه بايد شاگرد پيش از همه چيز زبان پدري و مادري خودش را بداند و براي آنکه زبان پدري و مادري را بداند بايد در عين حال حتماً عربي او قوي باشد. قوي شدن عربي ات در همان است که پدرهاي ما کار مي کردند يعني شاگرد سطح خوان باشد نه اينکه قواعد را حفظ کند. سطوح را بخواند. پدران و مادران ما شايد هزار و صد سال، دويست سال به تجربه فهميده بودند چطور بايد عربي را به شاگرد آموخت. يک طلبه سه سال چهار سال که درس مي خواند در عربيت مجتهد مي شد، ولي با اين طرز کاري که در مدارس درست شده است شاگرد بيچاره با اينکه زحمت فوق العاده مي کشد وقتي مي خواند به مدت قريبي آن قواعد فراموشش مي شود چون سطوح را نخوانده سطح حتي مي شود گفت که پيش فقها و علماي روحاني ما هم هست و آن همان خارج خواني است و به اصطلاح خارج خواني سبب شد سطوح... و آنکه آموختند.

*تاليفات ديگر؟

تاليفات ديگر من چهار مجلد امثال و حکم...»