راهیابی 200 میلیون متر مربع فاضلاب به منبع اصلی آب شرب اهواز، فرهنگ آشتی

هادی خوش‌ سیما

کارون، از اصلی‌ترین منابع شرب آب استان خوزستان است و آلودگی شدید آن، سلامت مردم این استان را با خطر مواجه خواهد کرد. سرازیر شدن 200 میلیون متر مربع فاضلاب اعم از شهری صنعتی و کشاورزی به کارون، این رودخانه را به بزرگ‌ترین استخر فاضلاب تبدیل کرده است به گونه‌ای که به گفته کارشناسان، ماهیان هم در مقابل آلودگی آن، کم‌طاقت شده‌اند. رودخانه كارون و دز داراي وسعتي قريب 64474 كيلومترمربع است كه حدود 65 درصد آن در منطقه كوهستاني با آب و هواي معتدل واقع شده و از كيفيت آب مناسبي نيز برخوردار است. ليكن مابقي حوزه كه در استان خوزستان واقع شده داراي آب و هواي گرم و خشك همراه با سازند‌هاي تبخيري و شوركننده در دامنه‌هاي جنوبي زاگرس است. الحاق رودخانه‌هاي شور واقع در اين محدوده به همراه فاضلاب صنايع و زه‌آب‌هاي كشاورزي و حوضچه‌هاي پرورش ماهي كه بدون هيچگونه تصفيه‌اي حتي تصفيه مقدماتي مستقيما وارد رودخانه مي‌شوند، وضعيت نامطلوبي را از نظر آلودگي كيفي آب رودخانه به وجود آورده است به طوري كه افت كيفيت آب رودخانه كارون در ماه‌های اخیر، نگراني‌هايي را از نظر تخريب كيفي اين منبع حياتي ايجاد کرده است.

از مجموع شهرها و روستاهای استان، شهرهای اهواز، شوشتر، آبادان و خرمشهر در مجاورت رودخانه کارون، از مهم‌ترین منابع آلودگی محسوب می‌شوند که در این بین کلانشهر اهواز با توجه به داشتن بیشترین جمعیت شهری و افزایش رو به فزوني این جمعیت، بیشترین سهم آلودگی را وارد کارون می‌کند؛ از 200 میلیون متر مربع آلودگی که وارد کارون می‌شود، 100 میلیون متر مکعب آن متعلق به کلانشهر اهواز است که شامل فاضلاب‌های خانگی، شهری و بیمارستانی است و دارای ترکیبات نیترو ارگانیسم و دیگر ترکیبات بیماری‌‌زاست که به همراه حجم زیادی از آلاینده‌ها، بدون هیچ مانعی وارد کارون می‌شود. عدم وجود سیستم تصفیه و فقدان شبکه فاضلاب شهری موجب به خطر افتادن سلامت شهروندان شده است و عواقب جبران‌ناپذیری را به منطقه وارد کرده است به گونه‌ای که کارشناسان بهداشت، آب اهواز را حتی برای احشام هم زیان آور می‌دانند.

آب اهواز را به احشام هم ندهید

یک کارشناس آلمانی که به دعوت سازمان آب خوزستان برای ارزیابی و سنجش کیفیت آب اهواز به این استان سفر کرده بود، مصرف آب شرب اهواز را نه فقط برای ساکنان این شهر بلکه برای احشام هم زیانبار و خطرناک اعلام کرد. این کارشناس آلمانی به مدیران کلانشهر اهواز توصیه کرد که انصاف داشته باشید و آب مصرفی این شهر را به احشام هم ندهید چون مصرف گوشت حیواناتی که از این آب نوشیده‌اند برای انسان زیان‌بار است و ممکن است خطراتی را در دپی داشته باشد. در حالی که موضوع آلودگی و کیفیت نامطلوب آب اهواز از سوی کارشناسان بهداشت داخلی و خارجی مطرح می‌شود و کارشناسان، آب این شهر را تهدید‌کننده سلامت مردم می‌دانند، این امر مرتبا از سوی مسئولان مربوطه از جمله مدیرعامل آب و فاضلاب اهواز در مصاحبه‌های متعدد با رسانه‌های جمعی تکذیب می‌شود. این مسئولان در مصاحبه‌های خود در حالی آب اهواز را
صد درصد بهداشتی می‌دانند که حتی جوان‌ترین وزیر کابینه دولت نهم نیز از خوردن آن امتناع می‌نماید.

وزیر بهداشت هم آب اهواز را نخورد

دکتر کامران باقری‌لنکرانی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی که در روز دانشجو به دانشگاه جندی‌‌شاپور اهواز آمده بود ، بعد از اصرار تعدادی از دانشجویان این دانشگاه مبنی برخوردن مقداری از آب اهواز و اظهارنظر خود درباره کیفیت آن، از خوردن آب امتناع کرد . وی با پذیرفتن کیفیت نامطلوب آب اهواز، تنها به این نکته اکتفا می‌کند که گزارش نامطلوب بودن آب اهواز را داده‌ایم. در سال 83 و همزمان با سفر گروه اعزامی بانک جهانی به ایران، وزارت نیرو خواستار مشارکت و سرمایه‌گذاری بانک جهانی در اجرای طرح‌های آب و فاضلاب کشور شد. در این تفاهمنامه، هدف وزارت نیرو برای سرمایه‌گذاری معادل 1000 میلیارد دلار در بخش آب و فاضلاب کشور در شش سال آینده اعلام و ضرورت مشارکت در سرمایه‌گذاری و تقبل سهم قابل‌توجهی از این سرمایه توسط بانک جهانی درخواست شد. خبر دیگر نیز حکایت از اختصاص 280 میلیارد دلار وام بانک جهانی به اجرای طرح‌های آب و فاضلاب شهرهای اهواز و شیراز داشت.معاون وزیر نیرو در همان سال (1383) هزینه لازم برای اجرای این طرح را 400 میلیون دلار برآورد کرد که حدود 70 درصد آن از طریق وام بانک جهانی تامین خواهد شد. به گفته وی این اعتبارات از اواسط سال آینده ( سال 84) و در مدت 5 سال پرداخت می‌شود. در حال حاضر 5 سال از آن تاریخ می‌گذرد و کارون همچنان آلوده است. فاضلاب هاي شهری، کشاورزی و صنعتی هنوز وارد کارون می‌شوند.

سرازیر شدن 20 میلیون تن فاضلاب به آب‌های ایران

براساس آخرین آمار ارائه‌شده در گزارش بانک جهانی از اوضاع محیط زیست و منابع آب ایران، هرساله بیش از 20 میلیون تن گنداب و فاضلاب‌های شهری، صنعتی و شیمیایی تصفیه‌نشده به آب‌های سطحی و زیرزمینی وارد می‌شوند و این مشکلات زیست‌محیطی آب و وارد شدن آلودگی‌ها به زنجیره غذایی انسان، واقعیتی تلخ را برای ایرانیان رقم زده است؛ ابتلای هرساله هزاران ایرانی به بیماری‌های مختلف از طریق آب.

آب آلوده، عامل 10 درصد بیماری‌ها

سازمان بهداشت جهانی، آب ناسالم را عامل یک بیماری از هر ده بیماری و 6 درصد مرگ و میرها در سراسر جهان می‌داند. تب روده‌اي يا حصبه و تب مالت از مهم‌ترين بيماري‌هاي ناشي از استفاده از آب آلوده به ميکروب‌ها است که در جریان آن مغز، سيستم عصبي و چشم از مهم‌ترين بافت‌هايي هستند که در جريان اين بيماري‌ها آسيب مي‌بينند. این گزارش می‌افزاید: در کشورهای توسعه‌یافته آب در کمتر از یک درصد موارد عامل مرگ و میر افراد است که این میزان در کشورهای در حال توسعه به 12 تا 23 درصد می‌رسد.همچنین در گزارشی که بانك جهاني از وضعيت آلودگي آب‌هاي جهان كه با عنوان «شاخص‌هاي توسعه جهان» گزارشی منتشر کرده است، نقش صنايع غذايي و نوشيدني و فاضلاب‌های شهری در آلوده كردن آب‌هاي ايران را ۴۳/۸درصد برآورد شده است. براساس اين گزارش صنايع توليد فلزات اوليه با ۱۷/۲و صنايع نساجي با ۱۲/۵درصد پس از فاضلاب‌های شهری، صنايع غذايي و نوشيدني بيشترين نقش را در آلودگي آب‌هاي ايران از جمله کارون به عنوان بزرگ‌ترین رودخانه ایران دارند.

---------

نکته

آب رودخانه کارون در ایستگاه‌های متعددی در تمام طول رودخانه مورد پالایش قرار گرفته است. براساس نتایج این پالایش وضعیت آب این رودخانه از نظر میکروبی و شاخصه‌های بیولوژیکی و شیمیایی و همچنین فاضلاب انسانی بالاست. بر اثر زدن سدهای متعدد در بالادست کارون، خودپالایی رودخانه کاهش یافته است. همچنین خشکسالی نیز باعث پائین آمدن خودپالایشی رودخانه شده است. معضل مدیریت هم عامل دیگری در آلودگی کارون است. فاضلاب انسانی و صنعتی وارده به رودخانه آستانه تحمل آلودگی رودخانه را کاهش داده که به سرعت باعث مشکلات عدیده اجتماعی می‌شود. آب شرب خیلی از مناطق مانند دشت خوزستان از کارون تامین می‌شود که این آلودگی بر روی سلامت ساکنین این منطقه تاثیر بدی می‌گذارد.