... و اما رؤيت هلال، حسين شريعتمداري، کيهان

امسال، اگرچه مردم درباره رؤيت هلال ماه شوال كه نشانه پايان ماه مبارك رمضان است، دغدغه بسيار كمتري نسبت به سال هاي گذشته داشتند، بگونه اي كه مي توان گفت، تقريبا دغدغه اي نداشتند ولي متاسفانه، بازهم شاهد نارسايي هاي جسته و گريخته اي بوديم كه فقط با اندكي دقت نظر و توجه به اهميت موضوع و ضرورت وحدت مسلمين، اين نارسايي اندك نيز مي توانست وجود نداشته باشد.
امسال هم مانند سال هاي گذشته، از سوي بيت رهبر معظم انقلاب نزديك به 100 گروه ويژه و آموزش ديده براي رؤيت هلال ماه به تمامي نقاط كشور اعزام شده بودند تا غروب روز چهارشنبه، هلال ماه شوال را در صورت رؤيت به مركزي كه براي همين منظور تشكيل شده و از دهها كارشناس برجسته علوم ديني، نجوم و... برخوردار است -ستاد استهلال- گزارش كنند. در همان حال و باز هم مثل سال هاي گذشته، چند فروند هواپيما نيز كه تعدادي از كارشناسان را با خود حمل مي كرد، براي رؤيت احتمالي هلال ماه شوال به پرواز درآمده و افزون بر اين تمهيدات، از تجهيزات نجومي فراواني هم به همين منظور استفاده شده بود.
خبرنگار كيهان كه فرصت حضور در كانون اين بررسي هاي گسترده و متراكم را يافته بود، گزارشي خواندني از آنچه در ستاد استهلال گذشته است تهيه كرده كه در شماره فرداي كيهان خواهد آمد.
ستاد استهلال، تيم هاي كارشناسي جداگانه اي در برخي از كشورها نيز دارد كه وظيفه داشتند، در صورت رؤيت هلال ماه، بلافاصله، گزارش آن را همراه با مستندات، چگونگي و مشخصات رؤيت به ستاد بفرستند.
با وجود اين همه امكانات، تجهيزات و بسيج گسترده گروه هاي كارشناسي به سراسر كشور، احتمال آن كه غروب روز چهارشنبه، هلال ماه شوال در آسمان ظاهر شده و رؤيت نشود، تقريبا صفر بود. مضافا آن كه مراكز پيشرفته نجومي در ايران و بسياري از كشورهاي ديگر، براي غروب روز چهارشنبه، رؤيت هلال ماه شوال را در گستره پهناوري از جهان ناممكن دانسته و حداقل اينكه، رؤيت هلال در آسمان ايران و نقاط هم افق با آن را به طور قطع نشدني اعلام كرده بودند.
و اما، از نگاه شرعي و آموزه هاي ديني، اعلام روز عيد و يا اول ماه از شئونات حاكم است و نظر ديگران، هرچند كه مجتهد يا مرجع تقليد باشند در صورت اطمينان و يقين، تنها براي خود آنها حجت است. توضيح آن كه راه اثبات اول ماه، رؤيت هلال با چشم خويش يا شهادت دو عادل به خود شخص است و در اين ميان تفاوتي بين مراجع عظام تقليد و ساير افراد عادي وجود ندارد و چنانچه يكي از مراجع عظام، با رؤيت شخصي و يا شهادت دو عادل به شخص ايشان نسبت به رؤيت هلال و آغاز ماه به يقين برسد، اين اطمينان و يقين، تنها براي خود ايشان حجت است و مقلدين آن مرجع نمي توانند در اين مسئله از مرجع تقليد خويش تبعيت كنند.
خوشبختانه اين قاعده، همانگونه كه انتظار رفته و مي رود، همواره از سوي مراجع عظام رعايت شده ولي با عرض پوزش بايد گفت كه در پاره اي موارد، برخي از نزديكان به بيوت شريف آقايان، در اين زمينه سهل انگاري مي كنند و از آنجا كه متاسفانه مسائل مربوطه، آنگونه كه بايد براي توده هاي مردم بازگو نشده است، اين سهل انگاري مي تواند براي عده اي -هرچند اندك و كم شمار- توهم آفرين باشد و گاه به وحدت مسلمين آسيب برساند.
به عنوان مثال، ممكن است يك مرجع بزرگوار درباره رؤيت هلال ماه به يقين رسيده باشد -رؤيت خود و يا شهادت دو عادل به شخص ايشان- و در نتيجه، مثلا روز پنج شنبه را اول ماه شوال و عيد فطر بداند. در اين حالت، اطمينان و يقين آن بزرگوار، تنها براي خود ايشان حجت است و نه مقلدان ايشان، و حتي افراد نزديك به آن مرجع گرانقدر نيز براي اثبات عيد فطر -اگر از دو راه رؤيت شخصي و شهادت دو عادل به خود آنها اطمينان و يقين نيافته باشند- بايستي منتظر اعلام روز عيد از سوي حاكم باقي بمانند. در اينگونه موارد، از آنجا كه مراجع عظام تقليد مورد سؤال و مراجعه مقلدان محترم خويش هستند، وظيفه نزديكان و افراد صاحب مسئوليت در بيت ايشان است كه اولاً؛ براي پيشگيري از برداشت هاي غيرشرعي، اطمينان و يقين آن مرجع بزرگوار را پنهان بدارند و ثانياً، در مقابل پرسش اين و آن، تنها به بيان مسئله شرعي اكتفا كرده و مثلا به پرسش كنندگان بگويند كه بايد منتظر اعلام رؤيت هلال از سوي رهبر معظم انقلاب باشند. بديهي است پاسخ هايي نظير اين كه، «ايشان -مرجع مورد نظر- امروز را روز عيد مي دانند» يا اين پاسخ كه «رؤيت هلال براي ايشان ثابت شده است»، اگرچه سخني صادقانه است ولي چندان عاقلانه و مدبرانه نيست، چرا كه پرسش كنندگان، احتمالا اينگونه پاسخ ها را به عنوان اعلام روز عيد تلقي مي كنند و حال آنكه اعلام عيد فطر و اول ماه از شئونات رهبري است و نه هيچ مرجع ديگر.

اين هماهنگي، نه دشوار است و نه پيچيده و در ضمن، ضروري و تكليف نيز هست، بنابراين، انتظار آن است كه موضوعي با اين اهميت از سوي نزديكان و مسئولان بيوت برخي مراجع عظام به دقت رعايت شود تا خداي نخواسته، شاهد آسيب به وحدت مسلمين، هرچند در مقياس اندك نباشيم.
و بالاخره، گفتني است كه گاه، اظهاراتي نظير اين كه چرا در كشورمان مانند برخي كشورهاي اسلامي، مخصوصا عربستان، شاهد يك نظر واحد نيستيم، زمزمه مي شود. در اين باره بايد گفت كه اولاً؛ در آن كشورها نيز، رؤيت هلال تنها از سوي حاكميت اعلام مي شود، ثانياً؛ ملاك و معيار اثبات اول ماه در شماري از اين كشورها با مباني اعتقادي ما متفاوت است و ثالثاً؛.... در اين باره تنها اشاره به اين نكته كافي است كه سال گذشته، روز چهارم ذيحجه و درحالي كه ميليون ها مسلمان با احتساب تقويم ايام ذيحجه به انجام مراسم حج مشغول بودند، ناگهان از سوي دولت عربستان اعلام شد كه در محاسبه اول ماه ذيحجه، اشتباهي رخ داده و امروز -يعني روز چهارم- روز پنجم ماه ذيحجه است و...

حسين شريعتمداري