نگاهى به تاريخچه جايزه اسكار و مراسم اهداى آن، شهرام احدي، صداي آلمان

روز يكشنبه پنجم ماه مارس برابر با ۱۴ اسفند ماه هفتاد و هشتمين مراسم اهداى جوايز اسكار در لس آنجلس برگزار می‌شود، جايزه‌ای که برخلاف شمارى از جوايزى سينمايى ديگر با جايزه‌ای نقدى توام نيست، اما می‌تواند براى برندگان پلى باشد براى رسيدن به شهرت و طبيعتا پول بيشتر.

جايزه‌ای كه از سال ۱۹۲۹ تا به حال، هر سال از طرف آكادمى علوم و هنرهاى سينمايى آمريكا موسوم به آكادمى "اسكار" اهدا می‌گردد، يكى از معروفترين و جذابترين جوايز سينمايى دنياست، اما قديمی‌ترين جايزه سينمايى آمريكا نيست.

پيشكسوت اين عرصه در آمريكا، جايزه‌ای بود كه براى نخستين بار در سال ۱۹۲۰، يعنى ۹ سال پيش از اعطاى اولين جوايز اسكار، از طرف مجله Fotoplay اهدا شد. اين جايزه، به غير از سال‌هاى جنگ جهانى دوم، تا سال ۱۹۶۸ برقرار بود، اما با توجه به اهميت و اعتبار روزافزون جايزه اسكار، با گذشته زمان رنگ باخت و سرانجام در اواخر دهه شصت ميلادى از صحنه محو شد. البته در كنار اسكار، جوايز سينمايى ديگرى نيز در آمريكا اعطا می‌گردند كه در ميان آنها می‌توان به جايزه معتبر "گلدن گلوب" اشاره كرد.

براى اينكه فيلمى بتواند نامزد دريافت جايزه اسكار شود، بايد بين اول ژانويه تا ۳۱ دسامبر سال در يكى از سينماهاى لس‌آنجلس دست كم به مدت يك هفته روى پرده باشد. هر فيلمى كه اين شرط را برآورده كند، بطور خودكار در فهرست آكادمى علوم و هنرهاى سينمايى آمريكا ثبت می‌گردد.

اواخر ماه ژانويه هر سال فهرست تمامى فيلم‌هاى ثبت شده، به صنف‌هاى مختلف آكادمى اسكار ارسال می‌شود، بطوريكه مثلا هنرپيشه‌هاى عضو آكادمى دراين‌باره راى گيرى می‌كنند كه چه هنرپيشگانى در رشته بهترين بازيگران نقش‌هاى اول و دوم كانديدا شوند. كسانى كه خود در رشته تدوين و فيلمنامه نويسى فعاليت دارند، درباره تعيين نامزدهاى جايزه اسكار براى بهترين تدوين تصميم‌گيرى می‌كنند، الى آخر.

بعد از اين كه تمامى آرا به آكادمى پس فرستاده شد، نامزدهاى جوايز اسكار در رشته‌هاى مختلف در برنامه‌ای رسمى در تلويزيون اعلام می‌گردند. بعد از اين مرحله برگه‌هاى راى به تمامى اعضاى آكادمى اسكار فرستاده می‌شود، به اين معنى كه هر عضو می‌تواند برخلاف مرحله اول در همه رشته‌ها راى دهد.

به موازات اين جريانات استوديوهاى سينمايى تبليغات گسترده‌ای به راه می‌ندازند، اکران‌هايى ويژه برگزار می‌کنند و دى وى دى محصولاتشان را به کسانى که جزو راى دهندگان هستند می‌فرستند تا نظر آنها را جلب کنند. در اين مرحله استوديوهاى سينمايى پولهاى کلانى براى تبليغ فيلم‌هايى که شانس موفقيت دارند، خرج می‌کنند، چرا كه همگى در پى يک هدف هستند: شکار جايزه اسکار.

اعضاى آکادمى اسکار دو هفته وقت دارند که برگه‌هاى راى را پس بفرستند و طبيعى است كه هيچ کنترلى هم وجود ندارد که آيا راى دهندگان واقعا هم فيلم‌هاى مورد نظر و نامزد شده براى کسب جايزه اسکار را ديده‌اند يا نه.

مرحله بعد شمارش آراى ارسالى است كه معمولا تا روزهاى پيش از برگزارى مراسم اهداى اسکار طول می‌کشد و نتيجه آن هم بى‌شباهت به اسرار مهم مملکتى نيست. علت اين امر آن است كه در سال ۱۹۴۰ روزنامه لس‌آنجلس تايمز به نتيجه راى گيرى دست پيدا کرده و اسامى برندگان را پيش از برگزارى مراسم رسمى منتشر کرده بود.

اما گذشته از اين مسئله، شيوه راى گيرى و انتخاب برندگان اسکار به خصوص در دهه‌هاى گذشته بحث‌هاى فراوانى را برانگيخته است. استوديوهاى بزرگ سينمايى هميشه با اين ظن و اتهام روبرو بوده‌اند که بر کم و کيف راى‌گيرى اعمال نفوذ می‌کنند، چرا که معمولا با هنرمندان عضو آکادمى اسکار قرارداد فيلم بسته‌اند. البته اين قضيه تا به حال ثابت نشده و در همان سطح ظن و ترديد باقى مانده است.

در طى دهه‌هاى گذشته شمار رشته‌هايى که در آنها جايزه اسکار اعطا می‌گردد، تغييراتى را به چشم ديده است. اولين مراسم توزيع جوايز اسكار در سال ۱۹۲۹ مجموعا ۹ رشته را در بر می‌گرفت، در حاليكه كه در مراسم امسال، در بيست و يك رشته جايزه اعطا می‌شود. بد نيست به اين اشاره بكنيم كه جايزه اسکار بهترين بازيگران نقش دوم زن و مرد براى اولين بار در سال ۱۹۳۶ داده شد. در سال ۱۹۵۶، يعنى ۲۰ بعد، جايزه بهترين فيلم خارجِى يا به عبارتى غيرانگليسى زبان اهدا شد و در سال ۲۰۰۱ جايزه اسکار بهترين فيلم انيمشين به رشته‌هاى موجود اضافه شد.

۲۱ رشته مراسم امسال عبارتند از: بهترين فيلم، بهترين كارگردانى، بهترين بازيگر نقش اول مرد، بهترين بازيگر نقش اول زن، بهترين فيلمنامه اوژينال يا اصلی، بهترين فيلمنامه اقتباسی، بهترين بازيگر نقش دوم مرد، بهترين بازيگر نقش دوم زن، بهترين فيلم غيرانگليسى زبان، بهترين فيلمبرداری، بهترين تدوين، بهترين موسيقى متن، بهترين ترانه، بهترين تدوين صدا، بهترين صداگذاری، بهترين جلوه‌هاى ويژه، بهترين فيلم مستند، بهترين طراحى هنری، بهترين طراحى لباس، بهترين چهره پردازى و بالاخره بهترين فيلم انيميشن.

در طول دهه‌هاى گذشته، نه تنها شمار رشته‌هاى اسكار افزايش پيدا كرده، بلكه خود مراسم توزيع جوايز هم دستخوش تحولاتى اساسى شده است. اين مراسم تا سال ۱۹۴۳ بيشتر به محفلى خانوادگى شبيه بود تا اينکه "والتر واگنر" رييس آکادمى اسکار در آن زمان به پيشنهاد "بتى ديويس" يکى از ستارگان بزرگ‌هاليوود تصميم گرفت که به مراسم اسکار، بعدى عمومى ببخشد.

از آن زمان تا به حال اين سنت ادامه داشته و مراسم اهداى جوايز اسکار، در کنار رويدادهاى بزرگ ورزشی، از رويداهاى مهم رسانه‌ای جهان به شمار می‌آيد. البته از سال ۱۹۳۲ به بعد، گوشه‌هايى از مراسم اسکار بطور زنده و سراسرى در راديو پخش می‌شد، اما در سال ۱۹۵۴ بود که اين مراسم براى اولين بار بطور کامل به گوش شنونده‌ها در سراسر آمريکا رسيد و همين مسئله باعث افزايش شهرت و محبوبيت جايزه اسکار شد.

عليرغم آنكه در اواخر دهه چهل ميلادى، تلويزيون رقيب جدى سينما و صنعت فيلمسازى تلقى می‌شد، اما آکادمى اسکار نتوانست مدت زيادى درهاى خود را به روى اين رسانه پرشتاب ببندد. در کنار مسايل تبليغاتی، مسئله پول هم مطرح بود، چون درآمدهاى بدست آمده از طريق فروش حق پخش راديويى مراسم، توان تامين هزينه‌هاى آکادمى اسکار را نداشت. گردانندگان آکادمى در سال ۱۹۵۳ تصميم گرفتند که حق پخش مستقيم مراسم اهداى اسکار از طريق تلويزيون را در ازاى دريافت يکصد هزار دلار به شبکه ان بى سى واگذار کنند. البته اين مراسم در اين دوران به شويى جهانى بدل شده و تا يک ميليارد بيننده در سراسر جهان دارد.

فروش حق پخش تلويزيونى اين مراسم کماکان مهمترين منبع درآمد آکادمى علوم و هنرهاى سينمايى آمريکا است، اگرچه ابعاد آن نسبت به گذشته بسيار تغيير کرده. در حال حاضر آکادمى اسکار قراردادى با شبکه تلويزيونى‌ ای بى سى دارد که تا سال ۲۰۰۸ معتبر است. طبق اين قرارداد شبکه ‌ای بى سى هر سال ۳۷ ميليون دلار به خاطر پخش زنده اين مراسم می‌پردازد، البته اين حق را هم دارد که در حين مراسم پيام‌هاى بازرگانى پخش کند.

شرکت‌هايى که مايلند، تبليغاتشان در حين مراسم اسکار پخش شود، بايد در ازاى هر ۳۰ ثانيه تبليغ بيش از يک مليون دلار بپردازند. همانطور که اشاره شد، خود آکادمى اسکار مبلغ ۳۷ ميليون دلار دريافت می‌کند که بخش اعظم آن صرف تامين هزينه‌هاى اين آکادمى می‌شود، اما در نهايت برايش هر سال به طور متوسط ۱۵ ميليون دلار سود خالص باقى می‌ماند.

جايزه اسکار از چند جهت براى هنرمندان و دست اندکاران عالم فيلم و سينما جذاب است و بسيارى دريافت آن را حتى نقطه اوج فعاليت هنريشان می‌دانند. اين مسئله شايد از اينجا سرچشمه می‌گيرد که برنده جايزه اسکار برخلاف خيلى از جوايز سينمايى ديگر، از طرف منتقدان فيلم انتخاب نمی‌شوند، بلکه اين خود هنرپيشگان، کارگردانان، تدوين كنندگان و در يک کلام خود همکاران هنرمند هستند که برنده اين جايزه معتبر را برمی‌گزينند.

افزون بر اين تاثيرات مالى اسكار را هم نبايد ناديده گرفت. بنابر پژوهش‌هاى انجام شده، فيلم‌هايى که موفق به دريافت جايزه اسکار شده‌اند، به ويژه فيلمى که به‌عنوان بهترين فيلم سال برگزيده شده، هميشه توانسته‌اند ميزان فروش خود را را بالا ببرند. از طرف ديگر بازيگرانى که اسکار گرفته و يا حتى نامزد دريافت اسکار شده‌اند، نه تنها شهرت و محبوبيت كه سطح درآمد آنها نيز افزايش يافته است.

جوايز اسکار، تاريخى ۷۶ ساله را پشت سر گذاشته و امروز به جزيى جدايى ناپذير از فرهنگ آمريکا بدل شده‌اند. کمتر علاقمندى به فيلم و سينما در دنيا وجود دارد که به مراسم اهداى جوايز اسکار بى‌توجهى و بى‌اعتنا باشد.

بد نيست به اين هم اشاره کنيم که اعضاى آکادمى اسکار هميشه با منتقدان همصدا و همنظر نبوده و درمواردى فيلم و يا هنرمندى را به‌عنوان بهترين برگزيده‌اند که شايد از ديد منتقدان فيلم سزوار اين جايزه نبوده است.

در خيلى از موارد فيلم‌هاى محبوب موفق بوده‌اند، اما مواردى هم پيش آمده که فيلم‌هايى که شانس چندانى براى کسب اسکار نداشته‌اند، رقباى بزرگ خود را پشت سر گذاشته و پيروز ميدان را ترک کرده‌اند. در مراسم اهداى جوايز اسکار همه چيز وجود دارد: هنرنمايی، خودنمايى و زرق و برق، اشک و لبخند، ابراز احساسات واقعى و يا ظاهرى و انتخاب برنده‌ای که هيچکس حتى فکرش را هم نمی‌کرد. و شايد هم جايزه اسکار به همين خاطره که معجونى است فريبا و جذاب.

شهرام احدى